تحلیل محتوای برنامه های تبلیغاتی تلویزیونیدر برنامه های راهنمایی و رانندگی۹۳- قسمت ۹

تحلیل محتوای کمی باید از چهار ویژگی‌ عینی بودن، منظم بودن، آشکار بودن و کمی بودن به شرح ذیل برخوردار باشد،

1. عینی بودن،ویژگی استفاده از قواعد و قوانین، دقیق و روشن است؛ به‌گونه‌ای که اگر محققان دیگر، همان محتوا را با همان روش، دوباره تحلیل کنند، نتایجی همسان به‌دست می‌آورند. بنابراین نتایج باید مستقل از تحلیل‌گرها باشند و با تکرار مجدد، همان نتایج به‌دست آیند؛
2. نظام‌مند بودن،‌ این ویژگی بیان‌کننده این موضوع است که همه عناصر موجود در محتوا باید براساس واحد و مقوله‌هایی که برای بررسی در نظر گرفته شده‌اند، تحلیل شوند و محقق نباید عناصری را از محتوا به دلخواه کنار بگذارد یا تنها برخی از عناصر را تحلیل کند؛
3. آشکار بودن،در اینجا باید به متن یا پیام آشکار و روشن، توجه و از هرگونه استنباط شخصی و پیش‌داوری‌های فردی تحلیل‌گر جلوگیری شود؛
4. کمی بودن،این ویژگی، تحلیل محتوا را از یک مطالعه معمولی جدا می‌سازد. بر پایه این ویژگی‌، تحلیل‌گر باید روشن کند چه کلمات، مضامین و نمادهایی بیش از همه و به چه تعداد در متن تکرار شده‌اند. افزون بر تحلیل مقداری، می‌توان از تحلیل هم‌بستگی استفاده کرد. این نوع تحلیل مشخص می‌کند که ارتباط مفاهیم و عناصر چگونه است و چه عواملی آنها را به هم پیوند می‌دهند.

باید دقت کرد که در این روش دو عنصر اصلی مطرح‌اند، واحد تحلیل و مقوله‌ تحلیل.
واحد تحلیل، کوچک‌ترین جزء پیکره متن است که برای رسیدن به هدف تحقیق، اندازه‌گیری و شمارش می‌شود. واحد تحلیل اغلب می‌تواند در بردارنده کلمه، جمله، پاراگراف، عکس یا صفحه باشد که البته هریک از این واحدها به تناسب نوع متن و هدف پژوهش انتخاب می‌شوند؛
مقوله تحلیل، هنگامی که واحد تحلیل معین شد، باید مشخص شود که واحدهای استخراج‌شده و شمارش‌شده چگونه دسته‌بندی می‌شوند. عناوین این دسته‌بندی‌ها، مقوله تحلیل را تشکیل می‌دهند. درنهایت واحدهای تحلیل براساس مقوله‌های تحلیل دسته‌بندی می‌شوند تا مراحل شمارش و تحلیل اطلاعات صورت بگیرد (به نقل از ایمان و نوشادی، ۱۳۹۰، ۴۸).
در این پژوهش نیز واحدها با توجه به عینی بودن، نظام مند بودن، آشکار بودن، کمی بودن مورد توجه قرار گرفته است واحد تحلیلبه عنوان کوچک‌ترین جزء پیکره متن در این پژوهش شامل جملات، کلمه ها و تصاویر پیرامون حقوق شهروندی و احترام به قانون بوده است که واژه، کوچکترین واحد ثبت بوده و جملات بزرگترین واحد می باشند. در واقع جملات و واژه هایی که به طور ضمنی یا تلویحی به مولفه های مورد نظر دلالت دارند به عنوان واحد ثبت در نظر گرفته شده اند. مقوله ها نیز شامل عناوین دسته‌بندی‌های استخراج شده از واحدهای تحلیل در خصوص حقوق شهروندی و احترام به قانون می باشد.
۳ –۵ – ابزار گردآوری داده ها
ابزار گردآوری داده ها بر اساس مطالعات نظری پژوهش درباره میزان توجه به حقوق شهروندی و احترام به قانون تنظیم شده است. به منظور بررسی روایی محتوایی و صوری، چک لیست در اختیار چند تن از متخصصان و کارشناسان علوم ارتباطات قرار گرفته و پس از اخذ نظرات آنها تنظیم نهایی شد. به منظور اطمینان از پایایی تحلیل محتوا، چک لیست در اختیار کارشناس دیگری در حوزه مورد نظر قرار گرفته و به صورت موازی و همگام با محقق مولفه های مربوطه (رفتار شهروندی و احترام به قانون) مورد تحلیل قرار گرفته است. مقدار ضریب توافق اندازه گیری شده بین دو اندازه گیری مستقل محققان پایایی ابزار مورد نظر را نمایان خواهد می سازد که در این پژوهش میزان توافق برابر با ۶۹% به دست آمده است.
۳ –۶ – روش تجزیه و تحلیل داده ها
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در تحلیل محتوای کمی می‌تواند توصیفی یا توصیفی ـ تحلیلی باشد. در تحلیل توصیفی، براساس نوع واحد تحلیل، باید فراوانی موضوعِ مورد بررسی در مقوله‌بندی‌ها تعیین و شمارش شود و براساس آن نتیجه‌گیری به عمل آید. در اینجا محقق تنها به تحلیل فراوانی می‌پردازد؛ درحالی‌که در توصیفی ـ تحلیلی نه‌تنها تحلیل فراوانی (شامل شدت، وسعت و اهمیت عناصر مورد نظر در محتوا)، که تحلیل هم‌بستگی عناصر و مفاهیم جهت انسجام و هم‌بستگی و یا گسستگی بررسی می‌شود و نتیجه‌گیری نهایی صورت می‌پذیرد. استفاده از انواع تحلیل‌ها بستگی به هدف تحقیق دارد (به نقل از ایمان و نوشادی، ۱۳۹۰، ۴۶). بر این اساس در پژوهش حاضر از روش تحلیلی توصیفی بهره برده ایم در واقع به منظور تحلیل داده های حاصل از چک لیست تحلیل مولفه های حقوق شهروندی و احترام به قانون از روش های آمار توصیفی در قالب درصدها، جداول و نمودارها بهره برده شده است.
فصل چهارمتجزیه وتحلیل داده ها
۴ – ۱- مقدمه
در فصول قبلی به بررسی کلیات پژوهش و همچنین مبانی نظری مرتبط به مفاهیم اولیه این پژوهش و روش شناسی پرداختیم. در این فصل، به تجزیه و تحلیل داده ها و نمایش نتایج پرداخته خواهد شد. در این فصل فراوانی های مربوط به انمیشین های سری برنامه های تبلیغاتی راهنمایی و رانندگی سیاساکتی از طریق جداول و نمودارها عنوان شده است و فراوانی های مربوط به زمان پخش شده نیز مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین هر یک از سوال های پژوهشی نیز به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته اند.
در این پژوهش طبق روال پژوهش های مبتنی بر روش تحلیل محتوا، واحدها با توجه به عینی بودن، نظام مند بودن، آشکار بودن، کمی بودن مورد توجه قرار گرفته است واحد تحلیلبه عنوان کوچک‌ترین جزء پیکره متن در این پژوهش شامل جملات، کلمه ها و تصاویر پیرامون حقوق شهروندی و احترام به قانون بوده است که واژه، کوچکترین واحد ثبت بوده و جملات بزرگترین واحد می باشند. در واقع جملات و واژه هایی که به طور ضمنی یا تلویحی به مولفه های مورد نظر دلالت دارند به عنوان واحد ثبت در نظر گرفته شده اند. مقوله ها نیز شامل عناوین دسته‌بندی‌های استخراج شده از واحدهای تحلیل در خصوص حقوق شهروندی و احترام به قانون می باشد. شایان ذکر است که از پویانمایی های سری برنامه های سیاساکتی تعداد ۱۰۰ قسمت از این پویانمایی مورد بررسی قرار گرفته است. میانگین زمانی پویانمایی های مذکور در حدود ۲۶۷ دقیقه بوده است.
۴ – ۲- بخش اول، سیمای آماری نمونه ها
توصیف وضعیت فراوانی بر اساس محتوا
جدول (۴ – ۱) فراوانی پویانمایی های سیاساکتی بر اساس محتوا