فهرست فرهنگ لغت کوچه بازاری قسمت سوم

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

چنار عباس علی-متلک بد

تک و دو-دوندگی-درماندگی

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

دوبل-دو برابر

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود
افتاده-فروتن-متواضع

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد
بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا
زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

چاشته بندی-ته بندی

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار
بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

بی پرده-رک و صریح-آشکار
تنبل خان-تن پرور

زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

 
رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن
تمام و کمال-کامل-به تمامی

خوش لباس-نگا. خوش پوش

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

 
توالت کردن-آرایش کردن
چراغ باران-چراغانی
بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

 

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن
بستری-خوابیده در بستر-بیمار

پافنگ-نهادن ته تفنگ در کنار در حالت خبردار ایستادن

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است
زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن
اُتُل(شکم، اتوموبیل)
دلسرد-ناامید-مایوس

به روز سگ افتادن-بدبخت و بیچاره شدن-به فلاکت افتادن

پَلِه-پول

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن
دست خوش !-آفرین

خُردینه-بچه ی خردسال

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

الف کوفی(چیز کج، آلت تناسلی)

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

ته دار-پایه دار

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

 

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

 

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

آفتاب به ملاج کسی خوردن-دیوانه شدن-خل شدن

 

داو-نوبت بازی

 

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

 

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

 

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو
دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند

خرده کاری-کار جزیی
خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

آخرین تحویل(قیامت)

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن
دایی قزی-دختر دایی

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

 

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

خرکاری-پرکاری-مفت کاری

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن
خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

 

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

رژیم غذایی-دستور خوراک بیمار

خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

دق مرگ-دق کش

 
بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

جگر-عزیز-عزیز دلم

جانمی-کلمه ای که در مقام خوش آمد و تقدیر از کسی می گویند

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن
تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن
دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی

خستگی در کردن-استراحت کردن

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

با اشتها-متمایل به غذا

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

 

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا

به تیر غیب گرفتار شدن-دچار حادثه ی ناگهانی شدن-ناگهانی فوت کردن

 

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

 

دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

اشک تمساح-گریه ی دروغین

چوب پوش کردن-با چوب پوشاندن

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

 
دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش
حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

دوربین انداختن-دید زدن-چشم چرانی کردن
وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

تخمش را ملخ خورده-نایاب است

بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

خاکه-خرده ی هر چیزی

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

رضا شدن-راضی شدن

از ران خود کباب خوردن(با سختی چیزی به‌ دست آوردن)

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

 

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

خلاف شرع-ضد قانون شریعت

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

رفتگر-سپور-آشغالی

ادب کردن-با تنبیه آموختن-آدم کردن

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

 

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

 
تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن
چیز فهم-عاقل و فهمیده

ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

جُستن-چیز گمشده را یافتن

 
دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس
خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

چهل منار-تخت جمشید

 

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

خانم-زن بدکاره-هرزه

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن

حساب خرده-اختلاف کوچک-خرده حساب-بدهکاری مختصر
درس خود را از بر بودن-موقعیت و وضعیت را خوب دزیافتن-به کار خود وارد بودن-بیدار و هوشیار بودن

 

چوروک-چین و شکن

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

زیر دُم سُست-زن منحرف

(به زبان کودکان) زخم شدن

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

 

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

 

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

خاک انداز-وسیله ای برای گردآوردن و حمل آشغال و زباله

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

دبه ی کسی را روغن کردن-با دادن پول و هدیه کسی را راضی کردن

 

زیر سری-بالش-متکا
دهنه ی کسی را کشیدن-جلو حرف زدن کسی را گرفتن

دردش بودن-درد زاییدن زن گرفتن-هنگام زاییدن زن رسیدن

 

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

اهل بیت(اهل خانه، خانواده)

روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

تلنگ-یشکن-باد صدا دار-ضربه ی صدا دار

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

برزخ شدن-ناراحت شدن

دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن

 

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن
دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

پیچ و خم خوردن-پیچ و تاب خوردن

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

پیش پیشکی-از پیش

 
 

بزن بهادر-اهل دعوا و مرافعه-قلچماق-پر زور

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

چشم و ابرو-زیبایی چهره

خون گرفته-آن که قتلی کرده و نگرانی آن او را از حال عادی خارج کرده است

ازدست‌رفته(عاشق)

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

آمدن(آغاز به کاری کردن)

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

 

خایه-بیضه-جرات

تعطیلی-روز تعطیل-زمان دست کشیدن از کار

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

عینک ذره بینی بسیار قوی

چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن
دریافت-گرفتن-ادراک

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

آب در چشم نداشتن(شرم و حیا نداشتن)
ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

 
روغن گرفتن از آب-از هر اتفاق خوب یا بدی به سود خود بهره گرفتن
از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن
پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند
زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

آدم بگو بخند(شیرین‌زبان و بذله‌گو)
آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)
چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

 

 
تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

چرند بافتن-یاوه گفتن-حرف بی هوده زدن

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

بزن و برقص-پایکوبی-ساز و آواز-رقص و آواز

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

 

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

افتاده(فروتن، متواضع)

تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن
دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

پنزر- پندر

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

دست کسی افتادن-گیر کسی افتادن

خرج از کیسه ی خلیفه کردن-از مال دیگران خرج کردن

راست شدن-رو به راه شدن
آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

جاپیچ-جاکش-دلال محبت

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

ته نشست-رسوب

پر و پاچه-پا-پاچه

 

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

از بیخ گوش کسی گذشتن(در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن)
خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه
دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن

چموش-سرکش-یکدنده

تک روی-عمل بدون توجه به جمع

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد
پشت-نسل-فرزندان

تیغ زن-کلاه بردار-گوش بر

پشه زدن-نیش زدن پشه

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

چُرت-خواب کوتاه

 

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !

دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه

خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

اجباری-خدمت سربازی

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

رحمت به . . .-صد رحمت به-هنگام برتری دادن چیزی به کار می رود: رحمت به آب حمام

چارپایه-صندلی کوچک و بدون پشتی

 

دله بازی-رفتار آدم دله

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق
پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

پیش کردن-راندن به جلو

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

 

دزد و حیز-نادرست و مکار

 

چیز خور شدن-مسموم شدن

اهل دود-سیگاری

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

 

خواب و خوراک-خورد و خواب

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

 

جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)
الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

بروز دادن-فاش کردن-آشکار ساختن-لو دادن

پیش کردن در-بستن در

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

 

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

دست کردن-دست فرو بردن

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

خرکار-پرکار

 

دراندشت-وسیع-بی سر و ته

خشت مال-دروغ گو-لاف زن