کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 68

احتیاطی(نجس، ناپاک)

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن
اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

حساب خرده-اختلاف کوچک-خرده حساب-بدهکاری مختصر

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

با معرفت-لوطی و جوانمرد-دارای قوه ی تشخیص خوب از بد

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن
تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

خصوصی-مقابل عمومی
 

حقه باز-شعبده باز-تر دست-مکار

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن
تریاکی-معتاد به تریاک
جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

 

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

پُک زدن-هر بار کشیدن سیکار و چپق و از این قبیل با نفس عمیق
آفتابِ پس دیوار(شامگاه)
فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

خُردینه-بچه ی خردسال

خودداری-امتناع-خویشتن داری-شکیبایی

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

در دار-دارای سرپوش

اختر شمردن-شب‌بیداری

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

چارلا-چهار لا-چهار تو

 
ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

 
خریت-نادانی-حماقت
اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن
چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

 

آبِ دندان(حریف ساده)

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

پازلفی-سر خط-بخشی از موی سر که از شقیقه ها به پایین صورت می روید

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

ختم شدن-پایان گرفتن

از دهان مار بیرون آمدن-هیچ کجی در کسی نبودن-راست بودن

 

چهار دیواری کسی نشست کردن-بدبخت شدن-از کار و زندگی ساقط شدن
خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

 

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

 
دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن
زورکی-از روی بی میلی-تصنعی
دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

آخرین تحویل-قیامت

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

 

در زدن-کوبیدن در خانه

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن
خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل
به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

 

از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود
به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

 

چشمه-نوع-قسم

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن
حیوون-نگا. حیوان

راست شدن-رو به راه شدن

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن
خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد
داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند
چادر-پوشش زنان مسلمان ایرانی که پارچه ای است نیم دایره که دنباله ی آن تا پشت پا می رسد

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

آیه‌ی یاس(آن که بدبینی را به کمال می‌رساند)

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

خداحافظی کردن-به درود گفتن

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

 

 
پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

 

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

بجا-شایسته-در هنگام مناسب

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند
بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند

به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

ازرق-چشم زاغ

تیپ زدن-شیک و پیک کردن-خود را آراستن

خیز برداشتن-جستن-آماده ی حمله شدن

آلکلی(معتاد به الکل)

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

 

ذِله شدن-ذله آمدن

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی
دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند
از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی
چول کردن-شرمنده کردن

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک

دقیانوس-نام یکی از پادشاهان سامی که اصحاب کهف را تعقیب می کرد-گذشته ی بسیار دور
 

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

باجی-خواهر-زن ناشناس

زلف-موهای جلو سر و بناگوش

تمام کردن-مردن
خاله وارَس-آدم فضول
 

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

در چاه افتادن-فریب خوردن

بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

دود چراغ خوردن-زحمت کشیدن-تحمل رنج کردن-استخوان خرد کردن

دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن

چرک و خون-چرک آلوده به خون

 

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل
آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

تلنگ در رفتن-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

داداشی-برادر در زبان کودکان

تحت اللفظی-کلمه به کلمه
انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

برزخ شدن-ناراحت شدن

 

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

اختر شمردن-شب‌بیداری

تعلیمی-عصای کوچک

چِل-خل و دیوانه

 

دست بده داشتن-بخشنده بودن

 

دل پیچه-دل درد-فشار آمدن به معده و روده بر اثر بیماری های گوارشی

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

اشرفِ خر(حریصی که زیان کند، نه خود خورد و نه به دیگران خوراند)

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن
 

ریشه داشتن-سابقه ی خوب داشتن-محکم بودن

 

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

اهل بیت-اهل خانه-خانواده
پُر توپ-خشمگین

 
اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن
درشت-حرف زشت-دشنام

 
چَرچَر-اسباب عیش و عشرت

بد قول-بد عهد-آن که به قول خود وفا نکند

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

پا خوردن-فریب خوردن

زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

جنگ حیدری و نعمتی-جنگ میان دو تن یا دو دسته

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی
جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

آغا‌پنبه-زن بسیار سفیدرو-عروسک پنبه‌ای

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

 
جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

تپه گذاشتن-بول کردن

از تعجب شاخ در آوردن(بسیار شگفت زده شدن)
خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن
بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

تنبل خان-تن پرور

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

دل پایین ریختن-ترسیدن-وحشت کردن

چلچل-خال خالی-ابلق

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

دو پا-انسان

حاجیت-بنده
راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

چیز دار-ثروتمند

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)
دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی

دله بازی-رفتار آدم دله

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

جیغ و داد-داد و فریاد
راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

راهی کردن-روانه کردن-فرستادن

ریش توپی-ریش تپه

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

بد دهن-کسی که پیوسته فحش و ناسزا می گوید

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

پوست کلفتی کردن-مقاومت کردن-سخت جانی کردن
خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست
تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

 
پشه کوره-پشه ی ریز

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

 
ته گرفتن-سوختن غذا
پادگان-سربازخانه

به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

جلودار کسی بودن-از پس کسی بر آمدن-مانع کسی شدن
استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

 

دندان-گاز

تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

آبِ سیاه-نیمه کوری

به تیر غیب گرفتار شدن-دچار حادثه ی ناگهانی شدن-ناگهانی فوت کردن

پشت سر کسی حرف زدن-در غیاب کسی از او بد گفتن

بی سیرت-بی آبرو

جیک و بیک کسی را دانستن-دانستن همه ی اسرار کسی

چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن
چس نفس-پر حرف-کسی که حرف های بی سر و ته و ملال آور می زند

ژست آمدن-برای افاده حالت به اندام و چهره دادن

دنیا آمدن-زاده شدن

روی چوب کردن کسی-کسی را برای کاری تحریک کردن
 

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

خم شدن-دولا شدن

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

چله-چاق-چرب و چیلی
از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

 
از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

 

پینکی رفتن-چرت زدن

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

دال به دال-پشت سر هم

 

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

چاپی-حرف دروغ و بی اساس

 

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

دلسوز-غمخوار
ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

دستکاری-دست بردن در چیزی

خرده کاری-کار جزیی

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

جانور-کرم شکم و معده

خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن
جاکش-پا انداز-دلال محبت
بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن
پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

اسباب‌بازی(وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان))

 

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

خانم آوردن-پا اندازی کردن

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

 
حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن
حاضر و آماده-آماده

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

پت پتی-موتور سیکلت

حلال-زن یا شوهر

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز
ریز حساب-جزییات صورت حساب-اقلام جزء سیاهه

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

دندان-گاز

الو(شعله‌ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم))

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

 

 

زهرمار خوردن-کوفت کردن-خوردن به تحقیر

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن