مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 155

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

 

پس افتاده-بچه ی کسی

 

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو
باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا

زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

زار زدن-سخت گریه کردن

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

زلم زیمبو-لوازم بی مصرف و بی ارزش

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

 

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

زرت و زبیل-آت و آشغال-خرده ریزهای کم ارزش

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه
چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن
چرند گو-یاوه گو
از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

خفگی-حالت فشردگی گلو و تنگی نفس

 

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

اهل دود(سیگاری)

چار راه-محل تقاطع دو راه

تخم شر-مردم آزار- شرور

 
بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل
دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

پیشنهاد-طرح

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

خورد کردن-ریز ریز کردن-له کردن

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)
از گرد راه رسیده-تازه‌وارد-هنوز به کار دیگری نپرداخته

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

دو زاری-سکه ی دو ریالی

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

زیر آبی-زیرآبکی

پَک و پهلو-سینه و چپ و راست آن

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

دقه-دقیقه
چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

 

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

دو به دو-دو تا دو تا

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم
آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن
زیر قول خود ردن-به گفته ی خود عمل نکردن-عهد خود را شکستن

اتصالی کردن(در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن)

 

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

اشک کوه-یاقوت-لعل
دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن
زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

 

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

 

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)
دخیل بودن-خواهش و التماس کردن از کسی برای انجام ندادن کاری

دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن
باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

 

آب به چشم آمدن(طمع کردن)

بغل زدن-زیر بازو گرفتن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

ریختن مو-سخت وحشت کردن

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

 

پیه آوردن-چاق شدن

انداختن توی هچل(دچار دردسر و ناراحتی کردن)

زبیل-آشغال-زباله

راست روده شدن-اسهال گرفتن

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت

 
چپ افتادن با کسی-مخالف شدن با کسی-پیله کردن به کسی

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

 

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

 
ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

 
 

جیک-صدا-آواز

دریافتی-حقوق

چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن
چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

دَنگ-حیران و آشفته-سرگشته و شیدا

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)
خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

چاپچی-دروغ گو-لاف زن
حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان
خنک شدن دل-آسایش خاطر پس از گرفتن انتقام

بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن

 

 

جیب کنی-اخاذی-به خرج انداختن دیگران

بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن

روی چوب کردن کسی-کسی را برای کاری تحریک کردن

خرناس-نگا. خُرخُر

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)
ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

 

چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

پالان کسی را لوخ کردن-به قصد فریب از کسی تعریف کردن
اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

 

پا گرد-محل چرخیدن پله ها

رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

ریختن مو-سخت وحشت کردن

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن
پامال شدن-از بین رفتن
دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

پس پس رفتن-رو به عقب گام برداشتن

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن
از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

چوب خوردن-تنبیه شدن
آتشی شدن(از کوره در رفتن)

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن
پا پتی-پا برهنه

دقه-دقیقه

 

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

اسم‌ورسم(نام و مقام، شهرت و اعتبار)

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

 

ذوق زده-بسیار خوش حال

تلکه کردن-پول یا چیزی را به زور-چاپلوسی و یا فریب از کسی گرفتن

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن

جا در جا-فورن-جا به جا

 

باهاس-باید-بایست

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)
تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

 
 

ته دار-پایه دار

 

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

چاچول زدن-گشت و گذار بی هوده-ول گردی

چشمه آمدن-گوشه ای از مهارت خود را نشان دادن

آتش بی‌دود-آفتاب-غضب

از رو رفتن(خجالت کشیدن، از میدان به‌در رفتن)

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است
رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن
خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده

دو به هم انداز-فتنه انگیز-سخن چین

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

خون کسی از خون دیگری رنگین تر بودن-همسان و هم ارز نبودن-کسی بر کسی ترجیح داشتن

با خدا-خداشناس-مومن

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

دبیرستان-آموزشگاه برای دریافت دیپلم متوسطه

آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن
بد قدم-نامبارک-بد شگون

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

 

پالان کسی را لوخ کردن-به قصد فریب از کسی تعریف کردن

دبه کردن-دبه در آوردن

اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

 

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن
خاک بر سری-بی آبرویی

 

پشت دستی زدن-برای تنبیه به پشت دست بچه زدن
به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن
از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن
پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن
بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

آفتابگیر-جایی که آفتاب بر آن بتابد-سایبان-چتر آفتابی

روبوسی-به مناسبتی روی یکدیگر را بوسیدن

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

تازه وارد-کسی که تازه وارد شده است

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد
پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان
 

از منبر پایین آمدن-از پرچانگی دست برداشتن-سخن را به پایان آوردن

چلاق-دست و پا شکسته یا بریده

 

 

 

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

 

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

آبی از کسی گرم نشدن(بهره‌ای از کسی نبردن)

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

زانویی-زانو
روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن
افتادن توی پوست کسی(کسی را وسوسه کرد)
تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

 

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

 
 

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

به بیراهه زدن-از بیراهه رفتن-از جاده ی اصلی منحرف شدن

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

زحمت را کم کردن-رفع مزاحمت کردن

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

چُش-کلمه ای که خر را ار رفتن و حرکت باز می دارند

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

 

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن